Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng là dự án trọng điểm của ngành giao thông vận tải, là dự án đường cao tốc đầu tiên của Việt Nam được áp dụng một số tiêu chuẩn quốc tế, được đầu tư theo hình thức BOT;

sử dụng vốn Nhà nước nhỏ hơn 30% tổng mức đầu tư. Chủ đầu tư được quyết định mức thu phí đường; kinh doanh các dịch vụ, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, quảng cáo dọc theo tuyến đường; được đầu tư kinh doanh các khu đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ hậu cần gắn với các nút giao đường cao tốc để thu hồi vốn.

(Tiếp theo kỳ trước) - Đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng: Động lực tăng tốc vùng kinh tế trọng điểm Đồng bằng Sông Hồng

Cơ chế vốn đặc biệt

Trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn, nguồn vốn Ngân sách Nhà nước còn hạn chế, đầu tư đường ô tô cao tốc Hà Nội – Hải Phòng lại cấp bách nên việc Chính phủ giao cho các Ngân hàng huy động vốn, các Công ty cùng góp vốn đầu tư xây dựng tuyến đường là phù hợp với chủ trương xã hội hoá đầu tư. Trong khi một số Dự án đầu tư xây dựng đường cao tốc sử dụng vốn Nhà nước và một số Dự án đường cao tốc do một số Ngân hàng, Tổng Công ty đề nghị Chính phủ giao không triển khai được vì thiếu vốn thì đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng đã cơ bản đảm bảo được tiến độ. Hiện nay, NHPT vẫn đang đáp ứng kịp thời nguồn vốn cho các dự án trọng điểm của Nhà nước, các dự án xã hội hóa, các dự án ở vùng khó khăn và các mặt hàng xuất khẩu theo danh mục ưu tiên do Chính phủ quy định.

Để đảm bảo nguồn vốn cho Dự án, NHPT đã ký hợp đồng nguyên tắc cho VIDIFI vay 21.566 tỷ đồng để đầu tư Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Lãi suất cho vay là lãi suất sát với thị trường, trên cơ sở lãi suất NHPT huy động, Ngân sách Nhà nước không phải cấp bù. Hiện nay NHPT đã và đang tích cực đàm phán để huy động vốn. Tổng số vốn NHPT đã huy động từ các tổ chức quốc tế là 600 triệu USD và các tổ chức tài chính tín dụng quốc tế đã cam kết cho vay gần 400 triệu USD, nâng tổng số vốn huy động từ các tổ chức quốc tế gần 1 tỷ USD, tương đương 20.600 tỷ đồng để tài trợ cho Dự án Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. Phần vốn đầu tư còn lại NHPT sẽ thu xếp bằng nguồn vốn vay trong nước.Tổng mức đầu tư (tạm xác định) năm 2008 là 24.566 tỷ đồng. Hiện nay, VIDIFI đang tổ chức lập dự án điều chỉnh, trong đó có điều chỉnh tổng mức đầu tư.

Các hạng mục thi công đang đẩy nhanh tiến độ (ảnh: Vannh)

Vốn đầu tư cho đường cao tốc là rất lớn, không thể thu hồi được chỉ từ việc thu phí; do vậy để tạo điều kiện thu hồi vốn đầu tư, chủ đầu tư đã được phép đầu tư một số dự án khu đô thị, khu công nghiệp tại các nút giao và một số vị trí dọc tuyến. Theo tính toán sơ bộ tại thời điểm năm 2008, khi VIDIFI ký hợp đồng BOT với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thì dự án có thể thu hồi được vốn đầu tư trong thời gian 30,36 năm.

Đường ô tô cao tốc Hà Nội – Hải Phòng được đầu tư là đường cao tốc loại A, vận tốc thiết kế 120km/h, 6 làn xe chính, 2 làn dừng khẩn cấp, thu phí theo hình thức khép kín, 2 bên có hệ thống đường gom kết nối với các đường địa phương và 2 dải cây xanh. Phạm vi GPMB là 100m chiều rộng, trong đó mặt cắt ngang mặt đường chính tuyến rộng 33m, tổng chiều dài tuyến 105,5km. Dự án đi qua 04 tỉnh, thành: Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng. Điểm đầu Dự án bắt đầu từ đường Vành đai III của thành phố Hà Nội, cách mố cầu Thanh Trì khoảng 1.025m. Điểm cuối Dự án kết thúc tại đập Đình Vũ, quận Hải An, thành phố Hải Phòng.

Chủ động và hiệu quả

Diện tích phải GPMB giai đoạn 1 trên toàn tuyến 1.106 ha, bao gồm cả đất thổ cư, đất nông nghiệp và đất khác. Đến nay đã bàn giao cho nhà thầu thi công khoảng 1.102 ha bằng 99,6%, còn khoảng 4ha tương đương 0,4% diện tích chưa bàn giao chủ yếu là đất thổ cư, vướng mắc chính liên quan đến đơn giá bồi thường, hỗ trợ, chính sách tái định cư. Mặc dù, các địa phương đã rất cố gắng thực hiện nhưng tiến độ thực hiện công tác giải phóng mặt bằng bị chậm so với chỉ đạo của Thường trực Chính phủ hơn 2 năm. Tuy nhiên, vẫn được đánh giá là một trong những Dự án giao thông có quy mô lớn tổ chức giải phóng mặt bằng nhanh.

Theo ông Đào Văn Chiến, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Phát triển Hạ tầng và Đầu tư Tài chính Việt Nam (VIDIFI), sau 4 năm kể từ ngày khởi công, do chủ động làm tốt việc giải phóng mặt bằng, chủ yếu con đường đi qua đồng ruộng, đất nông nghiệp của dân. Việc giải phóng mặt bằng cơ bản xong trước khi có Nghị định 69, hiện đã có 99,6% diện tích mặt bằng được bàn giao, giúp tiết kiệm hàng chục nghìn tỷ đồng vốn đầu tư. Hiện đã có 9/10 gói thầu được triển khai thi công với 100% các nhà thầu thi công là các doanh nghiệp nước ngoài có thương hiệu mạnh. Chủ đầu tư đã tách hạng mục bóc đất hữu cơ và đắp bù để thi công trước nhằm tận dụng mặt bằng do vậy ngay đầu năm 2009 đã triển khai công tác bóc đất hữu cơ và đắp trả đến cao độ xử lý nền đất yếu, hoàn thành trên toàn tuyến (trừ một số nút giao chưa GPMB). Hiện đã thi công 150 km đường công vụ dọc tuyến để phục vụ vận chuyển vật liệu, máy móc thiết bị vào công trường. Mặt bằng nền đường cao tốc đã được hình thành.

Giúp các vùng nông thôn cất cánh

Dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội – Hải Phòng được thực hiện theo hình thức BOT, không được sử dụng vốn Nhà nước. VIDIFI đã tích cực làm việc với các tỉnh, thành phố để đẩy nhanh tiến độ khảo sát, lập quy hoạch các khu đô thị và khu công nghiệp theo Quyết định số 1621/QĐ/TTg ngày 29/11/2007 của Thủ tướng Chính phủ về một số cơ chế, chính sách thí điểm đầu tư Dự án Đường ô tô cao tốc Hà Nội – Hải Phòng để đầu tư, thu hồi vốn. Tại Hà Nội, sẽ có khu đô thị Gia Lâm được VIDIFI tổ chức thành công cuộc thi tuyển tư vấn quốc tế quy hoạch Khu đô thị và công viên Gia Lâm. Dự kiến sẽ xây dựng một khu đô thị mới hiện đại, có bản sắc riêng và thân thiện với môi trường, có sức thu hút các Nhà đầu tư trong và ngoài nước, góp phần quyết định trong thu hồi vốn đầu tư đường cao tốc. Sau khi UBND Thành phố Hà Nội phê duyệt đồ án quy hoạch 1/2000, VIDIFI đã tổ chức thực hiện ngay các công tác để thực hiện lập quy hoạch chi tiết 1/500; đến nay UBND Thành phố Hà Nội đã phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch 1/500, VIDIFI đang tổ chức lựa chọn Tư vấn lập quy hoạch chi tiết 1/500. VIDIFI đã trình Thành phố Hải Phòng, Tỉnh Hải Dương, Hưng Yên để triển khai quy hoạch các Dự án Khu công nghiệp, Đô thị trên địa bàn và sẽ tổ chức đầu tư Dự án khi có hiệu quả.

Vẫn còn khó khăn, vướng mắc

Về giải phóng mặt bằng, mặc dù được quan tâm của Chính phủ, các địa phương rất tích cực, nhưng tiến độ GPMB giai đoạn 1 chưa đáp ứng được yêu cầu chỉ đạo của Chính phủ (chậm hơn 2 năm). Đây là nguyên nhân chính dẫn đến việc chậm tiến độ của dự án. Thiết kế kỹ thuật của dự án phải điều chỉnh lại do quy hoạch của các địa phương được điều chỉnh và thay đổi nhiều so với thời kỳ lập dự án đầu tư, công tác thỏa thuận với địa phương rất khó khăn.

Do giá cả biến động mạnh nên tổng mức đầu tư của dự án đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng tăng nhiều. Nguồn vốn đầu tư đường cao tốc là rất lớn, trong khi đó trên thị trường vốn lãi suất lại cao. Các cổ đông gặp khó khăn, có 3 đơn vị không thực hiện góp đủ vốn theo cam kết ban đầu. Dù thị trường vốn đang có nhiều khó khăn, nhưng hiện nay NHPT đang cố gắng để huy động đủ vốn cho đầu tư dự án với lãi suất không quá cao. VIDIFI đang thuê Tư vấn thẩm định giá các khu đô thị, khu công nghiệp được giao để lập phương án tài chính theo hợp đồng BOT trình Thủ tướng Chính phủ trong Quý II năm 2012. Sau đó, sẽ cơ cấu lại cổ đông theo yêu cầu của Thủ tướng Chính phủ.

Việc các tỉnh, thành phố chậm phê duyệt quy hoạch các khu đô thị, khu công nghiệp làm ảnh hưởng đến tiến độ xây dựng phương án tài chính chính thức của hợp đồng BOT để trình Chính phủ phê duyệt. Hiện nay, VIDIFI đang đôn đốc để các tỉnh, thành phố hoàn thành phê duyệt trong năm 2012.

Theo Bảo Minh- Báo Công Luận